1300 liralık yeni asgari ücretle asgari ücretle birlikte,
2008’den sonra fiş toplanarak alınabilen vergi iadesinin yerini alan “Asgari
Geçim İndirimi’nin (AGİ) ücretin içinde mi dışında mı” olduğu tartışılırken
aslında tüm çalışanlar için devlet bütçesinden verilen AGİ’yi işverenden
almanın zorlaştığı, bu nedenle açılmış çok sayıda dava bulunduğu ortaya çıktı.
Hem asgari ücretlilerin, hem de diğer ücretlilerin bordrolarında Ocak 2016
itibarıyla 123 lira ile 209 lira arasında değişen aylık AGİ’nin ayrı
gösterilip, çalışanlara da ödenmesi gerekiyor. Bunu yapmayan işverenler daha
sonra yargı kararlarıyla faiziyle ödemek zorunda kalıyor.
Eskiden uygulanan vergi iadesinin yerine 2008 yılında
getirilen Asgari Geçim İndirimi konusunda, aradan geçen 8 yıla rağmen
karışıklık yaşanıyor. Kurumsal işletmeler, AGİ’yi ücretlere doğrudan
yansıtırken, işçisiyle “net ücret” üzerinden sözleşme yapan çoğu işletmede
çalışanlar AGİ’den yararlanamıyor. Örneğin, işçi ile işveren net bin 500 lira
ücret üzerinden anlaşmışsa, vergi oranı ilerleyen aylarda yükseldiğinde
normalde bin 500 liranın altına düşmesi gereken ücret sabit kalıyor. Buna
karşılık, medeni durumu ne olursa olsun, kaç çocuğu bulunursa bulunsun AGİ
ödenmiyor. İşçi ile işveren brüt ücret üzerinden anlaşma yaptığında ise AGİ
ödemelerinde sorun yaşanmıyor.
8 YILDIR AGİ ASGARİ ÜCRET
İÇERİSİNDE
2008 yılından beri kamuoyuna ilan edilen asgari ücret
rakamının içerisinde, bekâr veya eşi çalışan çocuksuz işçiler için ödenen AGİ
de yer alıyor. 1 Ocak’tan itibaren geçerli olan bin 300 liralık net ücretin
içerisinde bekâr veya eşi çalışan çocuksuz işçi için 123.53 lira tutarındaki
AGİ de yer alıyor. Fakat, eşin çalışıp çalışmaması ve çocuk sayısına göre bin
300 liraya ilaveten 86.46 liraya kadar ulaşan ilave AGİ’nin ise ayrıca ödenmesi
gerekiyor. Ancak asgari ücretle çalışmayanların bir kısmı bu farkı da alamıyor.
TEZGÂHTAR 2015'TE AGİ’SİNİ
YARGITAY KARARI İLE ALABİLDİ
AGİ’nin ücrete dahil olduğunu iddia ederek ayrıca
ödemeyen işverenler, daha sonra faiziyle birlikte ödemek zorunda kalıyorlar.
Yargıtay tarafından bu konuda işçiler lehine verilmiş çok sayıda karar
bulunuyor. İşçilerin alacak davalarında artık kıdem tazminatı, ihbar tazminatı,
fazla mesai ücreti, izin parasının yanı sıra ödenmemiş asgari geçim indirimi de
talep ediliyor. Başka bir hukuki sorun yoksa, AGİ ile ilgili talepler yargı
organlarınca kabul ediliyor. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 11 Kasım 2015
tarihinde verdiği 2014/19641 Esas ve 2015/32013 Karar sayılı dava İstanbul
Anadolu 20. İş Mahkemesi’nde açıldı. Davacı işçi, 2009 yılında tezgâhtar olarak
çalıştırıldığı süper marketten asgari geçim indirimi, fazla mesai, genel tatil
ve yıllık izin ücreti alacaklarının faiziyle ödenmesini talep etti. Yerel
mahkeme diğer bazı alacaklarla birlikte asgari geçim indirimi ödenmesini
kararlaştırdı. Temyiz başvurusu üzerine dosyayı görüşen Yargıtay da işçinin
talep ettiği döneme ilişkin hesaplanan 344.66 lira tutarındaki asgari geçim
indiriminin yasal faiziyle birlikte ödenmesine hükmetti.
"265 SAYILI TEBLİĞ ‘NET
ANLAŞMADA DA AGİ ÖDENİR’ DİYOR"
Asgari Geçim İndirimi’nin nasıl uygulanacağı, 265 sayılı
Gelir Vergisi Genel Tebliği ile düzenlenmiş bulunuyor. Tebliğin 5. maddesi,
“Net ücret üzerinden anlaşmak suretiyle çalışanlar da asgari geçim indiriminden
yararlanacak olup, hesaplanan vergiden mahsup edilen asgari geçim indirimi
tutarları net ücretleri ile birlikte ücretliye ödenecektir” diyor.
NASIL HESAPLANIYOR?
Asgari geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı
başında geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarının (1647 TL); mükellefin
kendisi için yüzde 50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için
yüzde 10’u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için
yüzde 7.5, üçüncü çocuk için yüzde 10, diğer çocuklar için yüzde 5 oranında
uygulanıyor.
FORM DOLDURMAK GEREKİYOR
Tebliğe göre, AGİ için işverenlerin tüm ücretlilerden
medeni durumları, çocuk sayıları ile eşinin iş ve gelir durumu konusunda “Aile
Durumu Bildirimi” formu alması gerekiyor. Evlenme, boşanma, ölüm ve doğum
nedeniyle durumlarında değişiklik olan işçilerin ise işverene bir ay içinde
bildirmesi isteniyor.
ÇOCUK İÇİN EŞLERDEN BİRİ ALIR
Peki anne ve babadan ikisi de çalışıyorsa bu durumda Asgari Geçim İndirimi nasıl uygulanıyor? Çocuklar için uygulanan AGİ’den aynı anda hem anne, hem baba yararlanamıyor. Çocuklar kimin üzerinden sosyal güvenlik hizmeti alıyorsa, AGİ’den de o eş yararlanabiliyor.