Belediye, Pamukkale Üniversitesi’nin (PAÜ) bilimsel sorumluluğunu üstlendiği İlbadı Mezarlığı’ndaki kazı çalışmalarını aralıksız sürdürüp Türk Dönemi tarihine ışık tutacak eserler ortaya çıkartırken öten yandan da tarihi mezarlığın duvarını inşa ediyor. Fen İşleri Müdürlüğü bünyesinde sürdürülen çalışmalar kapsamında, kazı ve envanter çalışmaları yapıldı. Kazılarda 14. ve 15. yüzyıla tarihlenen aile mezarları, zaviye ortaya çıkarıldı.
Osmanlı döneminde de definlerin devam ettiği buradaki mezar taşlarından tespit edildi. Harap durumda olan ve gün yüzüne çıkarılan aile mezarları ile zaviye yeniden düzenlendi. Müftü Ahmet Hulusi Efendi’nin mezarı ve etrafında düzenleme çalışmaları yapıldı. Buradaki kazılar sırasında toprak altından çıkarılan ve çevreye dağılmış durumda bulunan mezar taşları orijinal yerlerine dikildi.
Kırık durumdaki mezar taşları restore edildi. Restorasyonda ayrıca Anadolu Selçuklu dönemine ait bir de kitabe tespit edildi. 1235–1254 tarihleri arasında Denizli’de yöneticilik yapan Seyfeddin Karasungur’un adının verildiği bu kitabe, Denizli’nin Selçuklu dönemi tarihi için hayli önem taşımaktadır. Günümüzde hala ayakta olan Akhan’dan başka bazı yapılar da inşa ettirdiği bilinen Seyfeddin Karasungur’un bu kitabesi, Selçuklu sülüsüyle yazılmış kaliteli bir işçilik eseridir.
MEZARLIK DUVARI YENİLENDİYOR
Denizli Belediyesi söz konusu restorasyon ve kazı çalışmalarını sürdürürken diğer yandan da bir kısmı yıkılıp risk taşıyan mezarlık duvarını yeniliyor. Belediye Anıtlar Yüksek Kurulu'ndan gelen olumlu cevap sonrası harekete geçti. Tarihi mezarlıkla birlikte duvarları da belediyenin yaptığı çalışmalar sayesinde geleceğe taşınıyor. Park ve Bahçeler Müdürlüğü bünyesinde yürütülen çalışmalarda, bir kısmı yıkılan duvar aslına uygun şekilde yeniden örülüyor.
Çalışmaların yıl sonuna kadar tamamlanacağı bildirildi. Bu arada müdürlük duvara ek olarak gerek mezarlık içi ve gerekse mezarlığın dışında çevre düzenleme çalışmaları da yaparak tarihi dokuyu gelecek nesillere taşıyor. Denizli Belediye Başkanı Osman Zolan, mezarlığın, 820 yıl öncesinden Osmanlı, Selçuklu, Cumhuriyet dönemlerinde Türk Mezarı olarak kullanıldığını ifade ederek şu bilgileri verdi: ‘İlbade Mezarlığı, atalarımızın Denizli’ye geldiğinden itibaren, Denizli’ye hizmet etmiş manevi önderlerimiz ve büyüklerimizin defnedildiği mezarlığımızdır.
İlbade Mezarlığımız köklerimizin olduğu, manevi değerlerimizin bulunduğu ve atalarımızın yattığı bir mekandır. Bu Anadolu’da ender olan bir mezarlıktır. Denizli Belediyesi olarak 5 yıl önce başlattığımız restorasyon çalışmalarıyla birçok mezar taşlarını toprağın altından çıkardık. Üzerindeki yazılar bilinmiyordu ortaya çıkarıldı. Değerli hocamızla birlikte burada kazılar yaptık. Binin üzerinde mezar taşını ayağa kaldırdık. Mezar taşları yerleri tespit edildi.
Kırık olanlar tamir edildi. Birçok büyüğümüzün mezarının da geleceğe taşıma ve geçmişimizi de gün yüzüne çıkarma anlamında çalışma yapıyoruz. Mezarlık duvarının yapımı konusunda sıkıntı vardı. Bu projede kuruldan geçti. Yıkılan duvarlarımızın yapımını sürdürüyoruz. Onun ötesinde arzu ediyoruz ki burası ziyaret alanı olsun. Burayı atalarımızın köklerimizin geldiği yer olması sebebiyle çocuklarımızın, gençlerimizin ve tüm insanlarımızı burada gezerek bilgi sahibi olabilecekleri bir ziyaret edilen alan haline getirmek istiyoruz.
Bununla ilgili peyzaj çalışmaları, bilgiler aktaran yazıları, türbelerin röleve çalışmaları gibi çalışmalarını tamamlayıp manevi değerlerimize yakışır hale getirmek istiyoruz. Çocuklarımızın bu mezarlıkta kendi atalarını öğrenme adına buradaki çalışmalarımız devam edecek. Biz burayı gelinip yakınları ziyaret etme yanında atalarımızı ve manevi büyüklerimizi ziyaret edilir şekle getirmek amacındayız. Biz ne kadar geçmişimize, köklerimize sahip çıkarsak o kadar güçlü filiz veririz.
Köklerle filizler arasındaki bağlantıyı sağlamak zorundayız. Sağlamak için elimizde kalmış en önemli değer burasıdır. Buranın çok iyi korunması ve geleceğe taşınması gerekir . Biz o görevi üstlendik. Kazı çalışmalarımız da devam ediyor. Binlerce mezar var. İnşallah bunları gün yüzüne çıkaracağız. Biz buraya sadece mezar olarak bakmıyoruz kimliğimiz olarak da bakıyoruz. Buraya da sahip çıkacağız. Eğer bir medeniyet, mezarına sahip çıkıyorsa o medeniyet ayakta durur. Geldiğimiz nokta çok iyi noktadır.’
İLBADI MEZARLIĞI
İlbade Mahallesi'nde yer alan Eski Mezarlık, güney-kuzey yönünde uzanan geniş bir alanı kaplamaktadır. Denizli’nin ilk yerleşim yeri olan Kale’nin (burası günümüzde çarşı olarak kullanılan ve Kaleiçi olarak bilinen yerdir) kuzeybatı yönündeki tepe üzerine kurulan mezarlık 30-40 yıl öncesine kadar şehrin batı yönündeki uç noktalarından birini oluştururken bugün şehir içinde kalmıştır.
Mezarlık, yüksekliği 1,5- 4 m arasında değişen moloz taş malzeme ile inşa edilen duvarlarla çevrelenmiştir. Son şeklini 18. yüzyılda alan ve uzunluğu 1741 metreyi bulan duvarlarda, mezarlıktaki bazı mezar taşlarının da kullanıldığı görülmektedir. Mezarlıkta günümüzde halkın saygı gösterdiği Mehmet Gazi, Derviş Ali Kahya, Şirvani türbeleri ve yol geçmesi nedeniyle günümüzde mezarlığın dışında kalan Yediler Türbesi yer almaktadır.
Mezarlıkta yer alan binlerce mezar taşı, burasının Türk devrinin ilk başlarından günümüze kadar kullanılageldiğini göstermektedir. Bu yönüyle İlbadı Mezarlığı, Denizli’nin Türk devri tarihi için paha biçilmez bir öneme sahiptir. Büyük bölümü hala sağlam durumda bulunan duvarın kuşattığı geniş bir alana kurulan İlbadı Mezarlığı’nda çeşitli form, süsleme ve yazı özelliklerine sahip binlerce mezar taşı bulunmaktadır.
MEZAR TAŞLARI
14. VE 15. yüzyıllardan kalan Beylikler dönemi mezarları bazen tek şahide olarak bazen de fazla yüksek tutulmamış duvarların çevrelediği küçük aile mezarları içinde yer almaktadır. Genellikle mermer malzeme ile yapılan Beylikler devri mezar taşları, çeşitli boyutlarda şahide ve sanduka şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Buradaki mezar taşlarının çoğunluğunu Osmanlı devri mezar taşları oluşturmaktadır.
Erkek mezar taşlarının üst bölümü sarık, kavuk ve fes biçimli başlıklar şeklinde iken kadın mezar taşlarının üst bölümü boyunlu olup bazılarında kadın takı süslemeleri dikkati çekmektedir. Bunun yanında bazı erkek mezar taşlarında gördüğümüz cami tasvirleri, daha çok Denizli çevresindeki örneklerde karşımıza çıkmasıyla önemlidir. Mezarlıkta ayrıca, henüz harf inkılabı yapılmadan önceye ait yada yeni yazının henüz tam yerleşmediği yıllarda Arap harfleriyle yazılmış Cumhuriyet devri mezar taşları da bulunmaktadır. Bunların yanında Bizans ve Roma döneminden kalan malzemelerin mezar taşı yapımında kullanıldığını belgeleyen örneklere rastlanmıştır.
